Η Εκκλησιαστική – Λαογραφική Συλλογή των Λειψών διαμορφώθηκε το 1976 από τον Λειψιώτη αρχιμανδρίτη Νικηφόρο Κουμουνδούρο. Βρίσκεται στην πλατεία Εμμανουήλ Ξάνθου στο κέντρο του οικισμού, αντίκρυ στον ναό του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου. Στο ισόγειο μονόχωρο κτίσμα εκτίθεται μία μικρή αρχαιολογική συλλογή που αποτελείται από ευρήματα χρονολογούμενα από τη μυκηναϊκή εποχή έως και τους παλαιοχριστιανικούς χρόνους.
Από την προϊστορική εποχή, τα λιγοστά ευρήματα (σποραδικά θραύσματα κεραμεικής και λίθινα εργαλεία), που προέρχονται από επιφανειακή έρευνα και περισυλλογή, ρίχνουν αμυδρό φως στις γνώσεις μας για την προϊστορία της Λεψίας. Ενδείξεις για τα αρχαιότερα ίχνη ανθρώπινης παρουσίας στο νησί κατά την 4η και 3η χιλιετία π.Χ. έχουν εντοπιστεί στην οχυρή θέση του λόφου του Κάστρου. Πρόκειται για όστρακα άβαφων ανοιχτών αγγείων από χονδροειδή πηλό που περιέχει μίκα και άλλες ξένες προσμείξεις. Ανάμεσά τους θραύσμα χείλους ανοικτού σκεύους και τμήμα χείλους από φιάλη. Από την ίδια θέση υπάρχουν δείγματα επιφανειακής κεραμικής της ύστερης εποχής του Χαλκού, όπως θραύσμα άβαφης κύλικας. Η Συλλογή περιλαμβάνει και επιφανειακή κεραμεική προϊστορικών χρόνων από την περιοχή πλησίον του ναϋδρίου του Αγίου Γεωργίου και από το φυσικό σπήλαιο Λιεντού, που βρίσκεται στην βορειοανατολική πλευρά του ομώνυμου όρμου, κοντά στο λιμάνι σε βραχώδες ύψωμα (σε υψόμετρο100 μ.). Λεπίδες οψιανού και φολίδες από διάφορες θέσεις του νησιού μαρτυρούν επικοινωνία με το κεντρικό Αιγαίο, την Μήλο και τη νησίδα Γυαλί δίπλα στη Νίσυρο κατά τη δεύτερη χιλιετία π.Χ.
Σημαντικές επιγραφές φυλάσσονται επίσης στο Νικηφόρειο Μουσείο. Ενδεικτικά αναφέρουμε απόφαση των Μιλησίων “τοῖς κατοικοῦσιν ἐν Λεψί̣αι” και άλλη “τῶν πολιτῶν τοῖς κατοικο[ῦσιν] ἐν Λεψί̣αι” (2ου αι. π.Χ.) που μας πληροφορούν για την πολιτική κατάσταση στο νησί, τις τοπικές αρχές και αξιωματούχους. Ένα άλλο ψήφισμα από τους Λειψούς, του τέλους του 2ου αι. π.Χ., πραγματεύεται την οριοθέτηση του ιερού του Απόλλωνος Λεψιέως. Σε άλλο ψήφισμα ρυθμίζεται υλοποίηση των αποφάσεων της βουλής και του δήμου της Μιλήτου σχετικά με τη Λεψία.
Σύμφωνα με τον ιστορικό Giacomo Manganaro, ο βωμίσκος της Αρτέμιδος Σωτείρας που βρέθηκε στην ακρόπολη του νησιού, αποτελεί πιθανώς ανάθημα κάποιου από τους υπηρετούντες στo φρούριον των Λειψών, ο οποίος ομιλούσε τη δωρική διάλεκτο. Το ωραίο γωνιακό ακρωτήριο μιλησιακού τύπου από ολόλευκο μάρμαρο, το οποίο βρέθηκε στους Λειψούς και εκτίθεται στο Νικηφόρειο Μουσείο, υποθέτει η αρχαιολόγος Τασία Δρελιώση-Ηρακλείδου ότι πιθανώς ανήκε στον βωμό του ιερού του Απόλλωνος Λεψιέως. Το ακρωτήριο, με καλλίγραμμες έλικες και εύχυμα ανθέμια σμιλεμένα σε ολόλευκο μάρμαρο, αποτελεί εξαιρετικό δείγμα αρχιτεκτονικής διακόσμησης. Εφόσον αποκλειστεί ότι μεταφέρθηκε από αλλού, καθώς όμοιο έχει βρεθεί στην Πάτμο, το ακρωτήριο αυτό θα στόλιζε μαζί με άλλα ανάλογης εργασίας μέλη τον βωμό του Απόλλωνος Λεψιέως. H μορφή του θα είχε πιθανώς ως πρότυπο τον μνημειώδη βωμό του Ποσειδώνος στο ακρωτήριο Μονοδένδρι, στην απέναντι μικρασιατική ακτή, ακριβώς αντίκρυ των Λειψών, ή άλλους ανάλογους βωμούς στην μιλησιακή κυρίως περιοχή.
Από τους χριστιανικούς χρόνους, μεταξύ των εκθεμάτων ξεχωρίζουν λύχνοι, τρία τεσσαρακοντανούμια, ακέραιοι παλαιοχριστιανικοί αμφορείς από ναυάγια, καθώς και αρκετά αρχιτεκτονικά γλυπτά προερχόμενα κυρίως από την Παναγία του Κουσελίου κυρίως (τμήμα μαρμάρινου διαχωριστικού θωρακίου με ανάγλυφα κύματα και ανισοσκελή σταυρό, μαρμάρινη βάση περιρραντηρίου, μαρμάρινο τμήμα πλευράς άμβωνα, τμήμα κορμού κυλινδρικού κίονα, τμήματα μαρμάρινης τράπεζας παλαιοχριστιανικών χρόνων). Επίσης, ιδιαίτερης καλλιτεχνικής αξίας εκκλησιαστικά αντικείμενα, όπως εικόνες του 16ου-17ου αιώνα, σταυροί, άμφια, χρυσοκέντητα ποτηροκαλύμματα, ένα επιτραχήλιο, χειρόγραφα και παλαίτυπα. Τη συλλογή συμπληρώνουν είδη του λαϊκού πολιτισμού των Λειψών, τοπικές ενδυμασίες και σκεύη οικιακής χρήσης, ξυλόγλυπτα, κεντήματα, υφαντά και άλλα χειροτεχνήματα.
Πρόσβαση ΑμεΑ:
Ναι
Ώρες λειτουργίας:
Κατόπιν συνεννόησης
Κόστος εισόδου:
Ελεύθερη
